Wat is inclusiviteit?
Inclusie, of inclusiviteit, gaat over wie ergens aan mag meedoen, wie mag meepraten en wie meebeslist. En wie vooral niet. Inclusie is het omgaan met grenzen, leiderschap, macht, privileges, conflicten, verschillen en overeenkomsten. Met als doel: effectief samenwerken met verschillen en elkaar met een open mind versterken.
verschil diversiteit en inclusie
Inclusie is dus niet helemaal hetzelfde als diversiteit. Dat gaat over ‘de mix van de verschillen’. Inclusie over hoe we met deze mix omgaan. Diversiteit gaat over aantallen en percentages. Inclusie gaat over gedrag, waarden en spelregels. Als je alleen aandacht geeft aan het vergroten van diversiteit in een team of organisatie, en niets doet aan het verbeteren van inclusie, dan is de kans groot dat er door de verschillen meer gedoe komt.
Diversiteit brengt verschillen in opvattingen en werkstijlen met zich mee. Wanneer verschillende invalshoeken werkelijk op waarde worden geschat, kunnen de doelen van een organisatie sneller en beter worden bereikt. Wij/zij dynamiek, het eilandjes denken, wordt geminimaliseerd. Het hogere overkoepelende doel dat ieder verbindt staat centraal en mensen krijgen de vrijheid om mee te denken hoe dit doel het beste te behalen.
INCLUSIE IS NIET IETS VOOR 'ERBIJ'
Inclusie is geen nice-to-have, maar een must-have. Inclusie is een manier van met elkaar omgaan die noodzakelijk is om tot de beste resultaten te komen. Inclusie is een wat technisch woord voor iets heel menselijks en warms. Inclusie gaat over de zoektocht naar hoe we ons verbinden met anderen. Het gaat over het aangaan van wezenlijke relaties. Over co-creatie. Over ruimte maken voor het mooie én het lelijke. Over ruimte nemen en ruimte geven. Over onafhankelijk en samen. Over een manier van samenwerken, leven en zijn, waarbij iedereen tot zijn of haar recht komt. Daar hoort geluk bij, maar ook verdriet. Hoop en angst. Macht en onmacht.
Inclusie gaat over de vraag hoe we samen mensen kunnen zijn. Niets is moeilijker dan samen ervoor zorgen dat iedereen mee kan doen, ongeacht afkomst, huidskleur, religie, sociale klasse, opleidingsniveau, seksuele geaardheid, gender. Inclusie betekent omgaan met tegenstellingen, met vreemden, met emoties en conflicten, met schaarste en privileges, met in- en uitsluiting, met macht en onmacht.
People Power Radio: Liefdevol, inclusief leiden of toch volgen?
inclusie is niet alles
Inclusie betekent dat iedereen welkom is, maar niet dat we elk gedrag tolereren.
Inclusie betekent dat iedereen welkom is, maar niet dat we elk gedrag tolereren. Over deze grens moeten we het samen hebben. Inclusiviteit gaat dus over machtsverhoudingen. Wie mag waar welke grens trekken? Wie bepaalt wat normaal is en wie krijgt wat in termen van geld, banen, promoties, eten en andere privileges?
Mensen die niet mee mogen doen (met bijvoorbeeld werk, politiek en scholing) staan buitenspel, worden buitengesloten en kijken toe. Mensen die wel mee mogen doen, maar niet mogen meepraten over de spelregels (bijvoorbeeld over de verdeling van geld, de manieren van doen, de gestelde doelen), voelen zich niet gehoord, raken vaak gedemotiveerd, gaan weer weg of blijven mopperend zitten.
En wanneer mensen wel mee mogen doen en mee mogen praten, maar hun stem structureel niet wordt meegenomen in de besluitvorming, laat de mate van inclusie te wensen over en geeft dit veel emoties. De vraag is: hoe maken we de organisatie (de school, de samenleving) woest aantrekkelijk voor alles en iedereen.
Diversiteit brengt verschillen in opvattingen en werkstijlen met zich mee. Wanneer verschillende invalshoeken werkelijk op waarde worden geschat, kunnen de doelen van een organisatie sneller en beter worden bereikt. Wij/zij dynamiek, het eilandjes denken, wordt geminimaliseerd. Het hogere overkoepelende doel dat ieder verbindt staat centraal en mensen krijgen de vrijheid om mee te denken hoe dit doel het beste te behalen.
Inclusie is het beste uit Iedereen halen
Dat klinkt wellicht soft, idealistisch en zweverig. We kunnen het ook in managementtaal verwoorden: Inclusie is procedures aanpassen zodat we talenten hun plek geven, angstculturen verminderen, inspraak verruimen, draagvlak vergroten, pestgedrag bij de wortel aanpakken, leiders verantwoordelijk maken voor het ecosysteem van de organisatie, uitstroomcijfers verminderen, verantwoordelijkheid laag in de organisatie leggen, participatieprocessen op gang brengen, ketensamenwerking optimaliseren, KPI’s aanpassen naar meer klantgerichte targets, van los zand een geheel maken, wendbaar zijn, focus leggen op soft controls zoals integriteit en vertrouwen, corporate values een boost geven, persoonlijk ondernemerschap stimuleren, het silodenken doorbreken, professioneel handelen verzelfstandigen, en de verkaveling tussen afdelingen tegen gaan … Nou ja, inclusie dus.
ALTIJD ALLES MAAR SAMEN BESLISSEN DUS?
Nee. Inclusie gaat over luisteren en verbinden en samen, maar ook over daadkracht, begrenzen en leiderschap. Natuurlijk hoeven we niet altijd over alles maar met elkaar in gesprek. Inclusie, vrijheid, komt altijd met grenzen. Iedereen mag meepraten, maar niet iedereen gaat over elke beslissing. Wat we op die grens doen, wie wat hierin bepaalt is uiteraard dan de meest spannende vraag.
INCLUSIEF LEIDERSCHAP IS OMGAAN MET TEGENSTELLINGEN
Inclusie betekent omgaan met tegenstellingen, met vreemden, met emoties en conflicten, met schaarste en privileges, met in- en uitsluiting, met macht en onmacht. Niets moeilijker dan samen ervoor zorgen dat iedereen mee kan doen, ongeacht afkomst, huidskleur, religie, sociale klasse, opleidingsniveau, seksuele geaardheid, gender.
INCLUSIEF LEIDERSCHAP GAAT OVER GRENZEN
Het is een gekmakende constatering, maar inclusie kan niet zonder exclusie. Zoals Paul Scheffer het zo helder uiteenzet in De vrijheid op de grens: een open samenleving kan alleen binnen grenzen gedijen. Binnen die grenzen kunnen we ons vrij en geborgen voelen. Als mens identificeren we ons met een groep en de eigenheid van die groep wordt altijd vormgegeven ten opzichte van anderen. We hebben ons nog nooit gedefinieerd zonder anderen.
Dus doordat anderen anders zijn, kunnen wij zijn wie we zijn. Door de grens met een ander zijn we onszelf. Een tribe, een gemeenschap, een organisatie, bestaat door de grens tussen binnen en buiten, wie erbij hoort en wie niet. We vormen onze eigen culturele identiteit door ons af te zetten tegen de ander, door het contrast te vinden met de ander. We hebben elkaar nodig om onszelf te vinden. En we raken onszelf soms kwijt door de ander.
Om inclusie, gelijkwaardigheid en mensenrechten te bevorderen moeten we grenzen stellen aan gedrag en waarden die hier haaks op staan. Hoe bescherm je jezelf met een open en onderzoekende houding tegen mensen die geen open en onderzoekende houding hebben en jou de les willen lezen? Een vergelijkbare vraag is te stellen binnen organisaties, teams, families. Een samenleving bestaat uit allerlei subculturen, talloze kleinere gemeenschappen. Niet elke subgroep streeft hetzelfde na.
Een organisatie heeft divisies, afdelingen, teams en projectgroepen. Een global human tribe lijkt nog ver weg. Subgroepen, belangentegenstellingen en concurrerende partijen zijn een gegeven. Belangrijke vraag is dan hoe we het vertrouwen tussen de verschillende groepen kunnen vergroten, zodat verschillen in harmonie kunnen blijven bestaan. Een inclusieve samenleving of organisatie heft de verschillen niet op, maar weet er goed mee om te gaan.
GRENSZONES ALS ONTMOETINGSZONES.
Mensen uit verschillende (sub)groepen komen op enig moment in aanraking met elkaar. Traditioneel gebeurt dit op de marktplaatsen en handelsroutes, waar verschillende groepen goederen ruilen, verhalen en goden uitwisselen, verliefd worden en ruzie maken. Maar denk ook aan bedrijfsfeesten, waar alle hiërarchische lagen samen langs het buffet gaan. Of het schoolplein, waar ouders, leerlingen en docenten elkaar ontmoeten. Siep Stuurman, hoogleraar Europese geschiedenis, beschrijft in De uitvinding van de mensheid uitgebreid hoe grenservaringen essentieel zijn voor de betekenis die mensen geven aan de ander en het andere.
Een slechte ervaring kan ertoe leiden dat je de levenswijze van de ander niet waardevol genoeg vindt om je erin te verdiepen. Je ziet de ander dan feitelijk als net iets minder waardevol en wellicht zelfs, als je echt eerlijk bent tegen jezelf, als net iets minder mens. Dit voedt agressie tegen mensen die anders zijn. Terwijl een goede ervaring juist het gevoel van gemeenschappelijkheid opwekt, waardoor we elkaar niet bevechten, maar juist samen kunnen optrekken tegen maatschappelijk onrecht.
Mensen zijn op elkaar aangewezen. Het is cruciaal dat we in de grenszones manieren vinden om goed samen te werken.
GRENZEN BEPALEN.
Zonder grenzen kunnen we niet. We leven in groepen en groepjes. Wie welke grens trekt en bewaakt, is een spannend en vaak pijnlijk onderdeel van ons gezamenlijk mens-zijn. Ik houd erg van de uitspraak van Vernã Myers: ‘Diversity is being invited to the party. Inclusion is being asked to join in and dance.’ Deze uitspraak kent echter één probleem: er is blijkbaar een uitnodigende partij. Iemand die bepaalt of je wel of niet uitgenodigd wordt. Dat is logisch als je vertrekt vanuit organisaties of andere leefgemeenschappen die een duidelijke grens, douane en sollicitatiecommissie hebben.
Maar het is problematisch als je de wereld ziet als een plek waar iedereen die geboren wordt per definitie op het feest aanwezig is. Hoezo uitgenodigd worden? En toch … de vrijheid om zelf te kiezen wie wel en niet past en mee mag doen, om zelf mensen te selecteren voor jouw team, is essentieel voor onze groepsbeleving. Ik geniet van de persoonlijke vrijheid die ik heb om iemand wel of niet in mijn huis toe te laten of op te nemen in mijn werkkring. En dan dringt zich de vraag op welke criteria ik hiervoor hanteer. Hoeveel diversiteit, en welke diversiteit, kan en wil en moet ik aangaan? Meer over grenzen en grenszones in het hoofdstuk over onderscheid.
VOORBEELD. GEEN TAART VOOR JOU (UIT HET BOEK JAM CULTURES).
UITSLUITING ONTSTAAT DOOR TE VEEL INCLUSIE
BETEKENIS VAN INCLUSIE: WAT IS HET WEL EN WAT IS HET NIET?
Inclusie gaat over wat er in het proces van aantrekken en afstoten gebeurt. Het gaat over elkaar begrijpen en willen begrijpen. Over wie waaraan mag meedoen, wie waarover mag meepraten en wie de macht heeft om waarover te beslissen. Als we deze interactie en besluitvorming goed met elkaar regelen, spreken we van connectie en flow. En als we dit slecht doen van verwijdering en gedoe.
Inclusie betekent dat iedereen welkom is, maar niet dat we elk gedrag tolereren. Over deze grens zullen we het samen moeten hebben. En daarmee gaat inclusie over macht. Wie mag waar welke grens trekken? Wie bepaalt wat normaal is en wie krijgt wat in termen van geld, banen, promoties, eten en andere privileges?
INCLUSIE EN JIJ
- Hoe makkelijk neem jij anderen op in voor jou vertrouwde groepen? Denk aan familie en vrienden, maar ook aan jouw werkteam, afdeling, organisatie.
- Wanneer heb jij voor het laatst nieuwe vrienden gemaakt?
- In welke mate wil, kun en moet jij jezelf aanpassen aan de norm van anderen om mee te kunnen doen?
- Ben jij als kind wel eens buitengesloten? Hoe was dat voor je?
- Wat is een goede reden om iemand buiten te sluiten?
- In hoeverre includeer jij in jouw denken en handelen de belangen van andere mensen? Van toekomstige generaties? En van de dieren en de natuur?
- Hoe voel jij als je niet mee mag doen? Niet mee mag praten? Niet mee mag beslissen?
Inclusie = wel/Niet
INCLUSIE TRAININGEN: JAM CULTURES
Ons team van Human Dimensions verzorgt de Jam Cultures trainingen, leergang en lezingen. Hierin alle aandacht voor inclusieve vaardigheden, en het creëren van inclusieve culturen.
Al onze trainers zijn opgeleid in Deep Democracy en hebben een persoonlijke affiniteit met diversiteit en inclusie.
meer weten over inclusie?
Verder lezen over inclusie & diversiteit? Bekijk dan ook:
En bekijk ook onze diversiteitstraining voor organisaties.
